γράμμα

το (AM γράμμα) [γράφω]

Ι. 1. οτιδήποτε έχει γραφεί

2. σύμβολο τού αλφαβήτου

3. επιστολή

4. ανάγνωση διάβασμα

II. στον πληθ. γράμματα, τα

1. η γραφή

2. η μόρφωση, η παιδεία

3. (τα Ιερά) Γράμματα

η Αγία Γραφή

4. ο Δεκάλογος

5. κατάστιχο

6. φρ. «ξέρω γράμματα», «γράμματα γνωρίζω», «γράμματα ἐπίστασθαι» — έχω μάθει ανάγνωση και γραφή

(μσν.

νεοελλ.) πληθ.

1. ο γραφικός χαρακτήρας

2. λέξη, λόγος

νεοελλ.

φρ.

1. «τα Ελληνικά Γράμματα» — η αρχαία ελληνική λογοτεχνία

2. «κορόνα, γράμματα»

α) τυχερό παιχνίδι στο οποίο κερδίζει όποιος μαντέψει ποια επιφάνεια νομίσματος θα φαίνεται μετά την πτώση του, αφού το στρίψουν με τον αντίχειρα και το πετάξουν ψηλά

β) ριψοκίνδυνη απόφαση

3. «παίζω το κεφάλι μου (ή κάποιο σοβαρό θέμα) κορόνα, γράμματα» — παίρνω πολύ ριψοκίνδυνη απόφαση

4. «ξέρει γράμματα» — είναι πράγματι μορφωμένος

5. «μαζεύει γράμματα (ή υπογραφές) για τον άλλο κόσμο» — είναι ετοιμοθάνατος

6. «κατά γράμμα» — αυτολεξεί

7. «το γράμμα τού Νόμου» — η ερμηνεία τού Νόμου η οποία βασίζεται αποκλειστικά στη λεκτική του διατύπωση

8. «ανακλητήρια γράμματα» — επίσημα έγγραφα με τα οποία ανακαλείται διπλωματικός εκπρόσωπος

9. «διαπιστευτήρια γράμματα» — έγγραφα διορισμού διπλωματικού εκπροσώπου

10. «νεκρό γράμμα» — για νόμο ή θεσμό που έχει πέσει σε αχρησία

μσν.

μονάδα μέτρησης μικρού βάρους

αρχ.

Ι. 1. εικόνα, παράσταση

2. φθόγγος

3. επιγραφή

4. στοιχείο γραμμένο στους κλήρους τών δικαστών

5. έγγραφο

II. πληθ.

1. σύγγραμμα, πραγματεία

2. μουσικοί φθόγγοι

3. περικοπή κειμένου

4. άρθρο συνθήκης

5. έγγραφα

6. νόμοι

7. φρ. «τα δημόσια γράμματα» — το αρχείο τής πόλης.

[ΕΤΥΜΟΛ. < γράφω.

ΠΑΡ. γραμμάριο, γραμματέας (AM -εύς), γραμματικός, γραμμάτιο, γραμματιστής

αρχ.-μσν.

γραμματίζω

γραμματίτσι(ν)

νεοελλ.

γραμματιζούμενος.

ΣΥΝΘ. γραμματοδιδάσκαλος, γραμματοφυλάκιο

αρχ.

γραμματοδιδασκαλείον, γραμματοεισαγωγεύς, γραμματοκύφων, γραμματολικριφίς

(αρχ. μσν.) γραμματοφόρος, γραμματηφόρος

μσν.- νεοελλ.

γραμματοκομιστής

νεοελλ.

γραμματοδιανομέας, γραμματοθήκη, γραμματοκιβώτιο, γραμματοκόμιστρα, γραμματολογία, γραμματολόγος, γραμματομάθεια, γραμματόμορφος, γραμματοπήρα, γραμματόπλεγμα, γραμματοποίκιλτος, γραμματοποιώ, γραμματοσημαίνω, γραμματοσήμανση, γραμματοστοιχίες, γραμματοσυλλέκτης, γραμματοσύμπλεγμα. Τέλος υπάρχουν πολλά σύνθετα σε -γραμμα που είτε προέρχονται από αντίστοιχα ρήματα είτε είναι σύνθετα με β' συνθετικό τη λ. γράμμα: διάγραμμα, επίγραμμα, περίγραμμα, πρόγραμμα, σύγγραμμα

αρχ.

αντίγραμμα, παράγραμμα, πρόσγραμμα, υπόγραμμα

νεοελλ.

αιμοδιάγραμμα, απανώγραμμα, δίγραμμα, εγκεφαλοδιάγραμμα, εξάγραμμα, ιδεόγραμμα, κλιμακόγραμμα, μονόγραμμα, ορθοδιάγραμμα, πανώγραμμα, στηλοδιάγραμμα, σχεδιάγραμμα, τρίγραμμα, φθογγόγραμμα].